130 jaar ziekenhuisleven in Twente

Als bezoeker kun je elke woensdag zonder afspraak binnenlopen en verdwalen in deze tijdcapsule van de zorg. Oude medische instrumenten, vergeelde foto’s en tal van patiëntendossiers die nog met de hand werden geschreven; in de krochten van het MST in Enschede vind je een ziekenhuismuseum waar 130 jaar aan medische geschiedenis is opgeslagen. Vrijwilligers Piet Melief, Marianne Kuipers, Herman Feringa en Gerard Olde Kalter zetten zich met hart en ziel in om de verhalen uit vervlogen tijden door te vertellen.

Voor hem ligt een groot, verweerd boek met op de voorkant een vergeelde foto van Gerrit Jan van Heek, een vroegere textielondernemer en een van de geldschieters van het MST. Vrijwilliger Piet Melief durft het boek niet zonder handschoenen aan te raken. “Het zit vol met prachtige oude foto’s. Kijk”, wijst hij aan, “dit is de woonkamer van de hoofdverpleegkundige, die destijds nog in het ziekenhuis woonde. En op deze foto zie je de zusters lopen, compleet met blauw schort en losse kraagjes. Mooi hé? Dit soort foto’s zijn zo ontzettend waardevol.” Ze hebben geprobeerd om het boek bladzijde voor bladzijde te kopiëren, legt hij uit, maar door de omvang lukte dat niet. “We hebben nu van elke pagina een foto gemaakt en opgeslagen.”

Uniek in Nederland
Het museum, geopend in 2018, is het enige ziekenhuismuseum van deze omvang in Nederland en trekt bezoekers uit binnen- en buitenland. De vier vrijwilligers zijn de drijvende krachten achter dit bijzondere initiatief en vertellen met passie over het ontstaan, de betekenis en de toekomst van het museum. “Eigenlijk zijn we in 1980 al begonnen met verzamelen,” vertelt Herman Feringa, die jarenlang werkzaam is geweest in de facilitaire dienstverlening van het MST. “Destijds moest ik van mijn baas extra mankracht inhuren om oude zolders en kelders leeg te ruimen, want dat was sinds de oorlog niet meer gebeurd.” Al snel besloot hij de schatten die hij tegenkwam niet weg te gooien, maar juist te bewaren. “Om deze na dertig jaar weer tevoorschijn te toveren,” vertelt hij met een glimlach.

Waarom deze objecten volgens hem tentoongesteld moeten worden?
“In Nederland is er bijna niets te vinden op dit gebied,” zegt Herman. Zo’n veertig jaar geleden leverde het museum volgens hem al een belangrijke bijdrage aan een gezondheidszorgexpositie in het Palthe Huis in Oldenzaal. Vanaf dat moment groeide het idee om meer te bewaren en vast te leggen. “Dan stuit je bij het opruimen van opslagruimtes ineens op de oude administratie van de Ziekenzorg, inclusief de oprichtingsakte uit 1892.
Dat zet je aan het denken. We begonnen steeds meer te verzamelen en gooiden steeds minder weg. Uiteindelijk begon het balletje echt te rollen en kregen we de kans om binnen het MST een eigen ruimte in te richten als museum.”

Herinneringen ophalen
Bezoekers komen van heinde en verre om in het MST de geschiedenis van de medische wereld in te duiken. “We krijgen bezoekers uit heel Nederland, maar ook uit België en Duitsland,” vertelt Marianne Kuipers. De belangstellenden variëren van studenten en medische professionals tot gepensioneerde verpleegkundigen die herinneringen ophalen. “Laatst hadden we hier een reünie van medische oud-studen­ten uit de jaren 60. Ontzettend leuk.” Ook voor de huidige studenten is het museum een waardevolle ervaring. “Ze zien hoe het er vroeger aan toe ging in de zorg,” zegt Marianne. “Dat doet iets met je. Je kijkt daarna met hele andere ogen naar de technologie die we nu vanzelfsprekend vinden.”

“Kijk je naar de medische hulpmiddelen die destijds werden gebruikt, dan lijken het wel martelwerktuigen,” vult Piet lachend aan. “We horen regelmatig van bezoekers dat ze blij zijn dat ze in deze tijd zijn geboren.”

Oude wasmachine
Wat volgens de vier het pronkstuk is van de collectie? Piet: “De houten was­machine. Die komt uit het oude Katholieke ziekenhuis, waar de dames van de wasserij samen met de nonnen de was deden. Bovenin werd water met – waar­schijnlijk – groene zeep gegoten, en onderaan liep het weer weg in de goot.” De wasmachine werd ooit in delen terug­gevonden in een kelder van het ziekenhuis. Met veel zorg hebben de vrijwilligers het apparaat opnieuw in elkaar gezet. “Er zit nog een originele elektromotor in uit 1924,” zegt Piet. “En geloof het of niet: hij doet het nog steeds.”

Kijkje achter de schermen
Om ervoor te zorgen dat er niets verloren gaat, wordt de collectie zorgvuldig gedigitaliseerd. Maar behoud gaat verder dan alleen de objecten. Ook het aan­trekken van nieuwe vrijwilligers is belangrijk voor het voortbestaan van het museum. “Na ons moeten er ook mensen zijn die zich hiervoor willen inzetten,” zegt Marianne. “Daarvoor richten we ons met name tot oud-medewerkers van het MST, omdat zij een connectie hebben met deze plek en natuurlijk de gezondheidszorg.”

Herman benadrukt dat het museum voor iedereen interessant is. “Vroeg of laat krijgen we in ons leven allemaal te maken met een ziekenhuis. Juist daarom vinden veel mensen het fascinerend om de geschiedenis van de zorg te ontdekken en een uniek kijkje achter de schermen te krijgen.” Naast het museum verzorgen de vier namelijk ook rondleidingen door het ziekenhuis. “Zo willen we niet alleen de herinneringen levend houden, maar mensen ook met een andere blik naar het ziekenhuis laten kijken.”

Voor meer informatie over het museum en rondleidingen, kijk op:
www.mst.nl/museum.